زمینه : اندیشه‌های دکتر علی شریعتی
دکتر هادی خانیکی در نشست «شریعتی و روشنفکری دینی» که روز سه‌شنبه ۷ آذر ۹۶ در دانشگاه اصفهان برگزار شد، گفت: شریعتی الگویی را در جامعه ما به وجود آورده که امروز نیز می‌توان روشنفکران را با آن سنجید، چون بازار گرمی که با اندیشه و تجربه خود ایجاد کرد، بعد از او و به گرمی او در میان لایه‌های بعدی روشنفکران اعم از دینی و غیر دینی دنبال نشد. تصور می‌شد اگر تبی را که شریعتی در جامعه به وجود آورد، با نوعی عقلانیت ابزاری کاهش دهیم و یا اینکه این انسان‌ها را به درون خودشان بکشانیم، می‌توانیم موفق باشیم. به نظر من توفیق در این زمینه کمتر بود، چون مسائل اجتماعی که در جامعه ما وجود دارد، با الگوی شریعتی سازگارتر است.
خانیکی تصریح کرد: مفاهیم شریعتی همچنان مورد نیاز است، به دلیل تغییراتی که در جامعه ما رخ داده، یعنی زمانی که در سال ۱۳۹۶ در ایران صحبت می‌کنیم، عمده تحقیقات اجتماعی نشان می‌دهد که جامعه ما به سوی نوعی مادیت و فردیت در حال تغییر است و غلبه مادیت و فردیت به مسئله اجتماعی جامعه ایرانی تبدیل می‌شود. برای اینکه این مادیت و فردیت بنیادهای جامعه ما را تغییر ندهد، می‌توان و باید از الگویی نظیر شریعتی استفاده کرد.
وی با اشاره به هفت تجربه موفق از شریعتی که می‌تواند در برابر مادیت و فردیت غالب در جامعه قابل اعتنا باشد، گفت: اولین مسئله‌ای که شریعتی خود را به عنوان یک روشنفکر دیندار به آن ملتزم می‌دانست، مسئله‌محوری بود. وی به مسائل حاشیه‌ای نپرداخت، بلکه به مسائل سخت در متن وارد می‌شد که کار بسیار دشواری می‌باشد. برای روشنفکر آسان‌تر است که به مسائل حاشیه‌ای، علمی‌تر، آکادمیک‌تر و بی‌دغدغه‌تر بپردازد، در حالی که ورود به مسئله سخت است.
استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: دومین ویژگی شریعتی، انتخاب رویکرد گفت‌و‌گویی و گشودگی بود. در منطق اندیشه‌ای شریعتی، هر تفکری ولو تفکر مخالف او مورد توجه بود و شاید دلیل آن، دنیاهای مختلفی باشد که تجربه کرده بود. ویژگی سوم او که برای یک روشنفکر و مصلح اجتماعی مهم محسوب می‌شود، جعل امید و امیدوار بودن است. برای جامعه دستخوش تغییر، همیشه انقلاب توقعات فزاینده، سرخوردگی‌های فزاینده ایجاد می‌کند، ولی شریعتی یک روشنفکر امیدوار بود و سعی می‌کرد که از متون و منابع مختلف دینی، تاریخی و ادبی جعل امید کند.
عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت ایران اسلامی با بیان اینکه چهارمین ویژگی شریعتی، کنشگری بود، گفت: شریعتی نظاره‌گر نبوده و روشنفکری نبود که بعد از صحبت‌های پیچیده نظری، به زندگی راحت باز گردد، بلکه حیات عادی خود را فدای دردمندی خویش می‌کرد. ویژگی پنجم، خلاق بودن است، یعنی مفاهیم موجود در سنت یا حتی مدرنیته را که مورد استفاده غلط بود، به گونه‌ای به کار گرفت که جامعه، خودش را تغییر داد.
خانیکی اضافه کرد: ویژگی ششم او، منتقد بودن است. شریعتی همیشه نقد را در زندگی اجتماعی نیز حفظ می‌کرد. به هر چیزی انتقاد داشت و در این انتقاد بود که راه را پیدا می‌کرد.
وی با بیان اینکه ویژگی هفتم او، صبور و در عین حال عاشق بودن است، گفت: معمولا در روشنفکری این خطر وجود دارد که عشق و صبر از انسان سلب شود، به خاطر اینکه با عقل درگیر می‌شود و ویژگی هفتم از شریعتی، الگویی را به وجود آورد که در شرایط یا جوامع مختلف، ادامه زندگی خود را نشان می‌دهد و این ما هستیم که چه منتقد شریعتی باشیم و چه طرفدار او، باید از زیسته‌ها و الگوی وی در دوران خود استفاده کنیم و این آن چیزی بود که شریعتی را درگیر بین آرمان و واقعیت می‌کرد.
منبع: ایکنا
